Nieuws
BOEKRECENSIE ZWERM
VOLKSKRANT 14 OKTOBER 2021
Berthe Spoelstra schrijft sterke roman over 'het monster der saamhorigheid'
Casper Luckerhof
Franka woont naast een spreeuwenboom. Gek wordt ze ervan. 'Al weken giechelen de vogels onder haar slaapkamerraam.' Ze heeft oordoppen in, maar dat helpt niet. Iemand uit de buurt slaat uit wanhoop met pannendeksels tegen elkaar - ook dat helpt niet. Voortdurend 'stort een vloed aan vogelstemmen zich over de achtertuinen uit'. De duizenden dieren 'eisen schreeuwend aandacht op', totdat de zwerm in de ochtend als een donkere wolk opstijgt en in harmonie wegwervelt. De groep blijft bij elkaar door een simpele gedragsregel: iedereen kopieert wat de buurman doet.
Is dit ook hoe de mens als groepsdier functioneert? Dat is de grote vraag die opdoemt bij het lezen van Zwerm, de tweede roman van Berthe Spoelstra (1969). Haar debuut, Schemerland (2019), was geheel geschreven vanuit het perspectief van een aftakelende vrouw die terugblikt op haar leven. Spoelstra verlegt de aandacht nu van het individu naar de gemeenschap, de groep, de massa, of, zoals het in de roman ook wel wordt genoemd: het 'monster der saamhorigheid'.
Zwerm speelt zich voor het grootste gedeelte af in de fictieve vinexwijk Nieuwer Zandpol, een gated community van honderd huizen. Gordijnen zijn er niet te vinden, want niemand heeft iets te verbergen. 'Hier is iedereen normaal.' Eén groep wordt door de gemeenschap in het bijzonder gevreesd: pubers. Zij zijn met hun ontluikende verlangen naar vrijheid en autonomie onvoorspelbaar. Ze kunnen de gemeenschap in gevaar brengen. 'Pubers zijn net handgranaten.'
Handgranaat
De opstandige Akke is zo'n handgranaat. Sinds kort kleedt ze zich in het zwart. Tijdens een nachtelijke wandeling in huis krijgt ze een existentiële gewaarwording: het leven is zinloos, ze weet het zeker, en vooral hier, op deze 'totaal onbetekenende plek in het universum'. Ze schrijft een manifest waarin ze oproept tot chaos. Het systeem 'moet kapot, opdat de mensheid met een schone lei kan beginnen'. Maar het schrijven van een manifest is niet genoeg. 'Ze moet iets doen, iets groots'.
So far so good in deze sterk opgezette roman van Spoelstra, die voorheen werkte als huisdramaturg van Theater Frascati in Amsterdam. Ze brengt de 'kwetterende' gemeenschap van Nieuwer Zandpol overtuigend tot leven. Op feestjes tasten moeders bij elkaar af of hun kinderen nu gewoon puberaal zijn, of toch eerder problematisch. Als dat laatste het geval is, mag dat onder geen beding duidelijk worden, want dan dreigt het oordeel van de gemeenschap.
Spoelstra weet onderlinge verhoudingen in een paar zinnen scherp neer te zetten. Franka heeft stroef contact met haar moeder. Als ze met elkaar bellen, klinkt er even 'een stilte van wederzijdse weerstand. Een eeuwenoud mechaniek van oorzaak en gevolg treedt in werking. Schuld en verwijt houden elkaar met nauwkeurig afgemeten precisie in balans.'
Zwerm lost de verwachtingen na de krachtige opening niet helemaal in. Dat heeft te maken met de vastlopende plotlijn van Akke. Want wat voor 'grote daad' gaat deze rebelse tiener stellen? Ze gaat met haar kleine zusje en een tweeling uit de wijk dagenlang doelloos door het bos wandelen, weg van de gemeenschap. Het boek poogt in deze scènes spannend te worden, maar dat gebeurt niet, omdat het onduidelijk is wat de jongeren met hun avontuur wensen te bereiken.
Dat de roman overeind blijft, is te danken aan het originele thema van de zwerm. Dat biedt genoeg stof tot nadenken. Als de kinderen spoorloos zijn verdwenen, ontstaat er een verlammende groepsinertie. Iedereen roept van alles (ziehier de spreeuwenboom), maar niemand durft de politie te bellen, want er circuleren complottheorieën over de autoriteiten. De angst regeert. Het verschil wordt uiteindelijk gemaakt door degenen die de gemeenschap durven te verlaten, lijkt Spoelstra te zeggen. Zij kunnen de koers van een groep verleggen.
30 augustus 2021
ZWERM ligt nu alle boekwinkels en staat meteen op 1 in de lijst van Atheneaum!
11 augustus 2021
OP 9 SEPTEMER 2021 20:00 UUR
in Theatrum Anatomicum in De Waag Future Lab voor technologie en maatschappij:
De verbeelding van de toekomst: drie schrijvers over fictie, toekomst en technologie
Waag presenteert drie schrijvers: ze gaan met elkaar in gesprek over hun nieuwste werk. In april 2021 kwam Kraaien in het paradijs van Ellen de Bruin uit (Prometheus). In augustus 2021 volgt Zwerm van Berthe Spoelstra (Van Oorschot) en in januari 2022 De visionair van Anja Sicking (Lebowski). Samen spreken ze over de rol van fictie in het verbeelden van de toekomst. Welke sociale en culturele impact heeft technologie in onze nabije toekomst en hoe bang zijn we daarvoor?
MELD JE AAN:
Dit evenement komt tot stand met behulp van het Nederlands Letterenfonds en de Schrijverscentrale.
29 maart 2021
MIJN TWEEDE ROMAN KOMT UIT (IN AUGUSTUS 2021)
30 juli 2020
Nooit eerder gehoorde stilte
Column van S.F. Nar
"Onze snelwegen geven misschien wel op een uitstekende manier aan waar Nederland nu tussentijds staat wat betreft het coronavirus. (...) De aorta's van ons snelwegenstelsel waren in de maanden maart, april en mei uiterst stil. In het boek Schemerland van Berthe Spoelstra, haar debuut, las ik een zin die voortreffelijk weergeeft hoe intens die stilte ervaren werd: "De stilte die toen in de kamer hing had ik nooit eerder gehoord. (...)"
5 juli 2020
OP VAKANTIE MET SANDER KOLLAARD
In AD Magazine duidt Libris Literatuurprijswinnaar Sander Kollaard desgevraagd zijn leesgedrag. Schemerland (mijn debuutroman) mag deze zomer mee op vakantie.
scroll ↓
6 mei 2020
BONNE NOUVELLE POUR LES FRANCOPHONES:
In Coronatijd is er ruimte voor andere dingen. Nu eindelijk een fragment van Schemerland in het Frans, de oorspronkelijke taal van hoofdpersoon Jeanne.
À l'époque de Corona, il y a du temps pour d'autres choses. Maintenant, enfin un fragment de Crépuscule en Français, la langue originale du personnage principal Jeanne. 'Une construction de souvenirs
vertigineuse'...
Lis / ecoute le fragment ici scroll ↓ lu par Laurent Lévy
mei/juni/juli 2019
EEN GREEP UIT DE RECENSIES VAN SCHEMERLAND:
'Zonder dat het woord valt, is er eigenlijk sprake van een existentiële crisissituatie. Filosoof Thomas Moore zou het de donkere nacht van de ziel noemen.' Literair Nederland
'Aangrijpend en kalm berustend boek, heel sterk en helder verteld' De Revisor
'Dichterlijke debuutroman' Trouw Magazine
'Kruipende herinneringen' Tzum Literair Weblog
'Berthe Spoelstra slaagt er in haar debuutroman Schemerland de binnenwereld weer te geven van iemand bij wie het denken uit elkaar spat' Nederlands Dagblad
'Niet het verhaal is bepalend, maar hoe zij het vertelt' Holland Media Combinatie
'Contrast tussen lichamelijke uitputting en geestelijke vitaliteit' Medisch Contact
'Alleen de vragen resten nog' Zin Magazine
'Spoelstra toont in haar roman aan dat ze in staat is zo'n moeilijk thema literair bevredigend gestalte te geven' Friesch Dagblad
IN MEI 2019 KOMT MIJN EERSTE ROMAN UIT
Na jaren in stilte schrijven was het een Roman... en Uitgeverij Van Oorschot geeft het uit.
scroll ↓
22 februari 2018
Scriptiedag Theaterwetenschap 'Crowd-cataloguing' in
het Universiteitstheater
"Ruim 250 oude scripties van Theaterwetenschap zijn op 9 februari door studenten en docenten gecatalogiseerd op de allereerste Scriptiedag. Onlangs werden op de UB Singel 24 dozen met honderden oude scripties van Theaterwetenschap aangetroffen bij het ontruimen van een magazijn. Het Instituut Theaterwetenschap stamt uit 1964, maar alleen de scripties van de laatste vijf jaar zijn in Scripties Online te vinden. De vakgroep en de Bibliotheek traden in overleg en spraken af dat ook de oude scripties zouden worden opgenomen in de collectie. Aan het eind van de dag werd de oogst bekeken, waaronder scripties van later beroemd geworden dramaturgen Janine Brogt en Berthe Spoelstra. De scripties worden straks in het Boekendepot (IWO) geplaatst en zijn voor elke geïnteresseerde via de catalogus opvraagbaar."
↑